Hoe geslacht de groepsdruk rondom vapen beïnvloedt？

Het gefluister op de speelplaats, de wolk in het toilethokje, het Snapchat-verhaal dat pronkt met gearomatiseerde damp – groepsdruk rondom vapen is geen monolithische kracht. Het draagt duidelijk genderspecifieke maskers en maakt gebruik van maatschappelijke verwachtingen, identiteitsproblemen en gerichte marketing om jongeren aan te zetten tot nicotinegebruik. Het begrijpen van deze verschillen is niet alleen academisch; het is essentieel voor het ontwerpen van effectieve preventiestrategieën.

1. Socialisatie & Sociale Netwerken: De Architectuur van Invloed

Groepsdruk werkt via de structuur van vriendschappen en sociale hiërarchieën, die sterk gendergerelateerd zijn:

• Vrouwelijke Netwerken: Homofilie & Hechte Banden
  Uit middelbareschoolonderzoek blijkt dat meisjes die vapen de neiging hebben om zich te groeperen in hechte sociale kringen. Vrouwelijke vapers vertonen een significant hogere homofilie – wat betekent dat ze sterkere banden vormen met andere vapers – in vergelijking met mannen. Dit creëert zelfversterkende echokamers waar vapen een genormaliseerd ritueel van verbinding wordt. De gedeelde handeling (bijv. “laten we een vape-pauze nemen”) versterkt de groepsidentiteit, waardoor weigering aanvoelt als sociaal verraad.
• Mannelijke netwerken: Techpraat & Competitief Cloud-Chasing
  Onder jongens richt de invloed van leeftijdsgenoten zich vaak op de expertise van het apparaat en de productie van cloud. Vapen wordt geframed als een technische hobby (“bekijk deze nieuwe mod”) of een competitieve prestatie (“Ik kan grotere wolken blazen”). Mannelijke influencers op platforms zoals Instagram richten zich overwegend op de specificaties van het apparaat en de vaporizer-trucs, niet op hun uiterlijk. Druk uit zich in plagerijen omdat ze “niet bijblijven” met de apparatuur of vaardigheden.
• LHBTIQ+-jongeren: Toevluchtsoord in Gedeeld Risico
  Voor queerjongeren dienen vaping-kringen vaak als onuitgesproken veilige ruimtes. Met 56% van de LHBTIQ+-middelbare scholieren die e-sigaretten uitproberen (tegenover 49,8% van de heteroseksuele leeftijdsgenoten), wordt gedeeld gebruik een bindmiddel tegen extern stigma. De druk is niet alleen “probeer dit eens”; het is “we doen dit samen om ermee om te gaan.”

2. Mentale gezondheid en coping: stresspaden lopen uiteen

Waarom beginnen jongeren met vapen? De “waarom” is sterk gendergerelateerd:

• Meisjes en jonge vrouwen: De cyclus van druk en coping
  Het toenemende middelengebruik onder vrouwen in Kenia en Taiwan is direct verbonden met “het jongleren met stress”: academische druk, angst voor een slecht lichaamsbeeld en onzekerheid over de toekomst. Vapen wordt hen aangeprezen als een hulpmiddel voor stemmingsbeheersing: “Een moment van rust in je hectische dag”. Peergroepen versterken dit door vapen te presenteren als zelfzorg (“Puffen helpt me te ontspannen na examens”). Weigeren kan iemand het label “niet in staat om met stress om te gaan” geven.
• Jongens: Prestatieverbetering en emotionele maskering
  Culturele ontmoediging van mannelijke emotionele expressie drijft jongens tot vapen als prestatiebevorderend middel. Peers promoten nicotine voor “focus tijdens het gamen” of “zelfvertrouwen op feestjes”. De druk? “Echte mannen raken niet overweldigd – ze krijgen een kick.”
• LHBTIQ+-tieners: Vapen als reactie op trauma
  Bijna een derde van de LGBTQ+-volwassenen meldt een verslaving (tegenover ~20% van de heteroseksuelen), waardoor vapen een door de gemeenschap goedgekeurde zelfmedicatie tegen stress bij minderheden wordt. Leeftijdsgenoten oefenen zelden openlijk druk uit; de gedeelde opvatting is: “We hebben dit allemaal nodig om te overleven in een vijandige wereld.”

3. Marketing & Media: Geconstrueerde normen voor leeftijdsgenoten

Het draaiboek van Big Tobacco maakt misbruik van genderstereotypen om vapen onvermijdelijk te laten voelen:

• Influencers als plaatsvervangers voor leeftijdsgenoten
  Instagram-influencers die zich als vrouw presenteren, seksualiseren vapen overweldigend en poseren met apparaten als modeaccessoires. Hun bijschriften benadrukken schoonheid, aantrekkelijkheid en ontspanning – waardoor nicotinegebruik wordt gekoppeld aan vrouwelijke aantrekkingskracht. Voor meisjes creëert dit de illusie dat “elk cool, mooi meisje vapet”.
• Gendergebaseerd smaakconflict
  Vóór de verboden domineerden “meisjesachtige” smaken (aardbei, mango) wegwerpvapes. Dit was niet toevallig – ze symboliseerden vrouwelijkheid en inclusiviteit. “Mannelijke” smaken (tabak, menthol) daarentegen benadrukten lef. Peergroepen herhaalden dit: “Zoete smaken? Dat is iets voor meisjes.”
• De regenboogval
  LGBTQ+-evenementen en -ruimtes worden systematisch aangevallen door vape-merken die Pride-festivals sponsoren of queer influencers. Dit plaatst vapen als onderdeel van de queercultuur, waardoor afwijzing voelt als cultureel verraad.

4. Intersectionele kwetsbaarheden: ras, klasse en identiteit

Groepsdruk neemt toe waar identiteiten overlappen:

• Ras & gender
  Zwarte lesbische meisjes melden momenteel e-sigarettengebruik (18,2% versus 7,1% van de zwarte heteroseksuele meisjes). Waarom? Racisme + seksisme + homofobie creëren unieke stressoren, en vaping-kringen bieden een toevluchtsoord. Leeftijdsgenoten in vergelijkbare posities bekrachtigen het gebruik als verzet: “Ze haten ons toch – waarom niet?”.
• Economische stress
  Tieners met een laag inkomen worden geconfronteerd met groepsdruk die de kostenmythes in de hand werkt (“Pods zijn goedkoper dan therapie!”). In werkelijkheid houdt vapen hen gevangen in kostbare verslavingscycli, waardoor de achterstand alleen maar groter wordt.

5. De cirkel doorbreken: genderspecifieke interventies

Algemene “Gewoon Nee Zeggen”-campagnes mislukken. Effectieve oplossingen moeten gendergerelateerde drukpunten aanpakken:

• Voor meisjes en jonge vrouwen
  → Door leeftijdsgenoten geleide groepen voor geestelijke gezondheid die stressbestendigheid zonder middelen aanleren.
  → Mediawijsheidsprogramma’s die analyseren hoe vape-reclames feminisme als wapen gebruiken (bijv. “Vape like a boss babe”).
• Voor jongens
  → Initiatieven voor technologische omleiding: Het sleutelen aan apparaten kanaliseren naar robotica- of ingenieursclubs.
  → Training in emotionele vaardigheid: “Echte kracht is je stress benoemen, niet maskeren met damp.”
• Voor LGBTQ+-jongeren
  → Veilige ruimtes met identiteitsbevestigende copingtools (kunst, activisme) die niet gekoppeld zijn aan middelengebruik.
  → Queermentoren die nicotinevrije veerkracht modelleren.
• Beleidsinstrumenten
  → Verbied alle promotie van vape-gebruik op sociale media, met name samenwerkingen met influencers.
  → Financier genderspecifieke stopprogramma’s op scholen, waarbij rekening wordt gehouden met uiteenlopende triggers.

6. De weg vooruit: groepsdruk is geen lotsbestemming

Groepsdruk bij vapen gedijt op onvervulde behoeften: meisjes die verlichting zoeken, jongens die zelfvertrouwen zoeken, queerjongeren die erbij willen horen. Door in deze behoeften te voorzien voordat vapes de leegte vullen – en door de gendermanipulatietactieken van de vape-industrie aan de kaak te stellen – kunnen we de peercultuur transformeren van een vector van verslaving tot een web van steun. Het doel is niet alleen rookvrije jongeren; het gaat erom dat jongeren veerkrachtig genoeg zijn om de scripts die de maatschappij hen heeft aangereikt te herschrijven.

• Referenties en verdere lectuur
• Nacada-enquête onder vrouwelijke universiteitsstudenten (Kenia)
• Theorie over sociale netwerken en vapen op de middelbare school
• LGBTQ+-vapingverschillen (Amerikaanse Surgeon General)
• Intersectioneel onderzoek naar ras/seksualiteit/vapen
• Tabaksmarketing gericht op vrouwen (Taiwan Cancer Society)
• Sociodemografische vapingpatronen (Amerikaanse studie uit 2023)
• Gendergerelateerde vapepromotie op Instagram
• Vapen als kritiek op “mode” (analyse van het Chinese beleid)