Kun je verslaafd raken aan nicotinevrije vapes?

Wanneer mensen denken aan verslaving en vapen, is nicotine meestal de hoofdschuldige. Nicotine, bekend om zijn sterk verslavende eigenschappen, bindt zich aan receptoren in de hersenen en creëert een cyclus van verlangen en beloning die ervoor zorgt dat gebruikers steeds weer terugkomen voor meer. Maar wat gebeurt er als nicotine uit de vergelijking wordt gehaald? Velen kiezen voor nicotinevrije vapes als een schijnbaar veiliger of niet-verslavend alternatief, maar de vraag blijft: kun je nog steeds verslaafd raken aan nicotinevrije vapes?

Het korte antwoord? Ja, maar niet in de traditionele zin. Laten we de psychologische, gedragsmatige en sociale dimensies van verslaving onderzoeken en of nicotinevrij vapen echt “verslavingsbestendig” is.

1. Verslaving begrijpen: het gaat niet alleen om chemicaliën

Verslaving wordt vaak geassocieerd met chemische afhankelijkheid: je lichaam verlangt fysiek naar een stof zoals nicotine, cafeïne of alcohol. Maar verslaving kan ook psychologisch of gedragsmatig zijn.

Psychische verslaving verwijst naar de mentale en emotionele behoefte om een bepaald gedrag te vertonen, vaak voor troost, stimulatie, stressverlichting of gewoonte. Zelfs zonder een verslavende chemische stof zoals nicotine kunnen mensen verslaafd raken aan het vapen zelf.

Denk aan activiteiten zoals gokken, gamen of zelfs sociale media. Hierbij worden geen stoffen ingenomen, maar ze kunnen leiden tot dwangmatig gedrag dat verslaving weerspiegelt.

2. Wat zijn nicotinevrije vapes?

Nicotinevrije vapes (ook wel zero-nicotine vapes genoemd) bevatten 0% nicotine in de e-liquid. Deze producten worden op de markt gebracht voor:

• Ex-rokers die zijn gestopt met nicotine
• Dampers die de sensatie willen zonder de stof
• Jongvolwassenen die nieuwsgierig zijn naar vapen zonder de risico’s van een nicotineverslaving

Ze zijn verkrijgbaar in dezelfde formaten als nicotine vapes: wegwerpverpakkingen, navulbare pods en mods – vaak met fruitige of op desserts geïnspireerde smaken, een dikke dampproductie en opvallende designs.

3. Waarom mensen nog steeds verslaafd raken aan nicotinevrije vapes

Zelfs zonder nicotine kunnen verschillende factoren een feedbackloop creëren die verslaving nabootst:

Gewoontevorming

Een van de belangrijkste redenen waarom mensen zich “verslaafd” voelen aan nicotinevrije vapes is de kracht van gewoonte. Regelmatig naar je vape grijpen tijdens pauzes, na de maaltijd, tijdens het autorijden of wanneer je angstig bent, kan snel een automatisme worden.

Gewoonten worden gevormd door herhaling en beloning, en vapes bieden beide:

• Het ritueel van het inademen en uitademen van damp
• De fysieke sensatie (ook wel de “throat hit” genoemd)
• De visuele aantrekkingskracht van wolken
• De mentale verlichting die met de handeling gepaard gaat

Zelfs als je lichaam niet chemisch afhankelijk is, kan je brein vapen gaan associëren met stressverlichting, het verminderen van verveling of sociale interactie.

Zintuiglijke bevrediging

• Nicotinevrije vapes hebben vaak sterke, zoete of exotische smaken – denk aan mango-ijs, aardbei-watermeloen of suikerspin. Deze smaken stimuleren de zintuigen en kunnen psychologisch bevredigend zijn, bijna zoals snacken of kauwgom kauwen.
• Gecombineerd met het najagen van wolken en de tastbare ervaring van het vasthouden van een apparaat, kan vapen zeer bevredigend zijn, zelfs zonder nicotine.

Sociale invloed en imago

• Vooral onder tieners en jongvolwassenen is vapen een sociale activiteit. Of het nu gaat om groepsfoto’s maken met dampwolken, het delen van apparaten of samen nieuwe smaken uitproberen, er is een sociale prikkel om te blijven vapen – zelfs zonder nicotine.
• Dit soort sociale bevestiging kan ervoor zorgen dat stoppen voelt als iets missen, wat de gewoonte versterkt.

Stressverlichting en coping

• Zelfs nicotinevrije vapes kunnen copingmechanismen worden. Als iemand vapet wanneer hij of zij angstig, overweldigd of eenzaam is – en tijdelijk verlichting voelt – ontstaat er een patroon waarbij de vape een emotionele steunpilaar wordt.
• Na verloop van tijd kunnen gebruikers afhankelijk worden van vapen als reactie op negatieve emoties, wat een kenmerk is van psychologische afhankelijkheid.

4. Tekenen van gedragsverslaving aan nicotinevrij vapen

Als jij of iemand die je kent zich afvraagt of hij of zij te gehecht raakt aan zijn of haar nicotinevrije vape, let dan op deze tekenen:

• Onbewust of reflexmatig naar je vape grijpen
• Angstig of geïrriteerd zijn als je hem of haar niet hebt
• Vapen, zelfs als je jezelf had voorgenomen dat je dat niet zou doen
• Vapen gebruiken als eerste reactie op verveling, stress of eenzaamheid
• Je schamen of geheimzinnig doen over hoe vaak je vapet
• Het moeilijk vinden om een paar uur zonder te vapen

Zelfs zonder nicotine duiden deze gedragingen op een groeiende psychologische of gedragsmatige afhankelijkheid.

5. Is er wetenschappelijk bewijs?

Hoewel het onderzoek nog in ontwikkeling is, zijn sommige studies begonnen met het onderzoeken van de niet-nicotineaspecten van vape-verslaving.

Een onderzoek uit 2021, gepubliceerd in Addictive Behaviors, toonde aan dat sommige gebruikers tekenen van dwangmatig vapen vertoonden, ongeacht het nicotinegehalte, meer gedreven door het ritueel en de omgevingsfactoren dan door de stof zelf.

Bovendien laten hersenscans naar gedragsverslavingen (zoals gokken) zien dat de beloningscentra in de hersenen kunnen worden geactiveerd door gewoontes, niet alleen door chemicaliën. Dit suggereert dat regelmatig vapen een vergelijkbaar pad zou kunnen volgen.

6. Hoe voorkom je verslaving aan nicotinevrije vapes?

Als je van nicotinevrij vapen houdt, maar niet afhankelijk wilt worden, volgen hier enkele praktische tips:

• Stel grenzen: Stel grenzen aan wanneer en waar je vapet (bijv. alleen na de maaltijd, nooit in bed, niet tijdens het werk).
• Wees bewust: Houd bij hoe vaak je naar je vape grijpt. Soms kan alleen al meer bewustzijn helpen om automatische gewoontes te doorbreken.
• Neem pauzes: Probeer een paar uur of dagen niet te vapen. Als dat moeilijk voelt, is dat een teken om je relatie met de gewoonte te herzien.
• Wissel minder vaak van smaak of apparaat: Constante nieuwigheid kan de gewoonte voeden. Als je bij één smaak blijft, word je mogelijk minder afhankelijk van de sensorische bevrediging.
• Vervang de gewoonte: Zoek alternatieve gewoontes zoals kauwgom kauwen, diep ademhalen, wandelen of een dagboek bijhouden om de emotionele of sensorische leegte te vullen.

7. Wat als je al verslaafd bent?

Als je het gevoel hebt dat je afhankelijk bent geworden, zelfs van nicotinevrije vapes, hoef je je daar niet voor te schamen. Gedragsverslavingen bestaan echt en het zijn terechte problemen die aangepakt kunnen worden.

Overweeg:

• Praat met een therapeut of counselor
• Neem deel aan online forums of ondersteuningsgroepen
• Gebruik apps om gewoontes bij te houden voor meer controle
• Bouw je gebruik geleidelijk af in plaats van abrupt te stoppen

Hoewel nicotinevrije vapes de meest verslavende chemische stof uit de mix halen, zijn ze niet immuun voor het ontwikkelen van verslavend gedrag. Zintuiglijk genot, emotionele verlichting, gewoontepatronen en sociale dynamiek kunnen allemaal bijdragen aan psychologische afhankelijkheid.

Dus, kun je verslaafd raken aan nicotinevrije vapes? Het antwoord is ja – maar niet op de manier die je zou verwachten. De verslaving is misschien niet fysiek, maar de mentale en emotionele banden kunnen net zo sterk zijn.

Bewustzijn is essentieel. Als je nicotinevrije vapes gebruikt, geniet er dan bewust van en let op tekenen van gewoontevorming. Inzicht in je relatie met vapen stelt je in staat om gezondere, meer bewuste keuzes te maken.